نقش اینکوترمز در قراردادهای واردات و تعیین مسئولیت‌ها

نقش اینکوترمز در قراردادهای واردات و تعیین مسئولیت‌ها

اینکوترمز (Incoterms – International Commercial Terms) مجموعه‌ای از قوانین و مقررات استاندارد بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تدوین و منتشر می‌شود. این اصطلاحات نقش حیاتی در قراردادهای خرید و فروش بین‌المللی ایفا می‌کنند و به منظور شفاف‌سازی و تعیین دقیق مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل و تحویل کالا بین فروشنده (صادرکننده) و خریدار (واردکننده) به کار می‌روند. استفاده صحیح از اینکوترمزها در قراردادهای واردات، از بروز سوءتفاهم‌ها، اختلافات و دعاوی احتمالی جلوگیری کرده و فرآیند تجارت را تسهیل می‌بخشد.

اینکوترمز چه مواردی را تعریف می‌کند؟

اینکوترمز به سوالات کلیدی در یک معامله بین‌المللی پاسخ می‌دهد:

• نقطه تحویل کالا: مشخص می‌کند فروشنده در چه زمان و مکانی کالا را به خریدار تحویل داده و مسئولیت و ریسک کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
• تقسیم هزینه‌ها: تعیین می‌کند کدام یک از طرفین مسئول پرداخت هزینه‌های مختلف حمل و نقل (از مبدأ تا مقصد)، بیمه، بسته‌بندی، بارگیری، تخلیه، و تشریفات گمرکی صادرات و واردات است.
• مسئولیت بیمه: مشخص می‌کند چه کسی مسئول تهیه بیمه حمل و نقل برای کالا است.
• مسئولیت تشریفات گمرکی: تعیین می‌کند انجام فرآیندهای گمرکی صادرات در کشور مبدأ و واردات در کشور مقصد بر عهده چه کسی است.

اینکوترمز در قراردادهای واردات از دیدگاه خریدار (واردکننده):

در قراردادهای واردات، انتخاب اینکوترمز به طور مستقیم بر مسئولیت‌ها و هزینه‌هایی که واردکننده متحمل می‌شود، تأثیر می‌گذارد. در ادامه به برخی از رایج‌ترین اینکوترمزها و نقش آن‌ها از منظر واردکننده می‌پردازیم:

• EXW (Ex Works – تحویل در محل کار):

  • مسئولیت واردکننده: بیشترین مسئولیت بر عهده واردکننده است. خریدار مسئول تحویل گرفتن کالا از محل فروشنده، کلیه مراحل حمل و نقل (از جمله بارگیری)، بیمه، تشریفات گمرکی صادرات و واردات، و حمل تا مقصد نهایی است.
  • مسئولیت فروشنده: حداقل مسئولیت. تنها وظیفه فروشنده، آماده‌سازی کالا برای تحویل در محل مشخص شده (معمولاً کارخانه یا انبار خود) است.

• FOB (Free On Board – تحویل روی عرشه کشتی): (فقط برای حمل و نقل دریایی و آبراه‌های داخلی)

  • مسئولیت واردکننده: خریدار مسئول انتخاب کشتی، پرداخت کرایه حمل از بندر مبدأ، بیمه کالا از زمان بارگیری روی کشتی، و کلیه هزینه‌ها و ریسک‌ها از لحظه عبور کالا از نرده کشتی در بندر مبدأ است. همچنین مسئول تشریفات گمرکی واردات و حمل تا مقصد نهایی می‌باشد.
  • مسئولیت فروشنده: فروشنده مسئول تحویل کالا روی عرشه کشتی در بندر مبدأ، انجام تشریفات گمرکی صادرات و پرداخت هزینه‌های مربوط به آن است. ریسک و هزینه‌ها تا لحظه عبور کالا از نرده کشتی در بندر مبدأ بر عهده فروشنده است.

• CFR (Cost and Freight – هزینه و کرایه حمل): (فقط برای حمل و نقل دریایی و آبراه‌های داخلی)

  • مسئولیت واردکننده: خریدار مسئول بیمه کالا از زمان بارگیری روی کشتی در بندر مبدأ، کلیه ریسک‌ها از لحظه عبور کالا از نرده کشتی، تشریفات گمرکی واردات و حمل تا مقصد نهایی است.
  • مسئولیت فروشنده: فروشنده مسئول پرداخت کرایه حمل تا بندر مقصد تعیین شده و انجام تشریفات گمرکی صادرات است. نقطه انتقال ریسک مانند FOB است (عبور کالا از نرده کشتی در بندر مبدأ)، اما فروشنده هزینه حمل را تا بندر مقصد پرداخت می‌کند.

• CIF (Cost, Insurance and Freight – هزینه، بیمه و کرایه حمل): (فقط برای حمل و نقل دریایی و آبراه‌های داخلی)

  • مسئولیت واردکننده: خریدار مسئول کلیه ریسک‌ها از لحظه عبور کالا از نرده کشتی در بندر مبدأ، تشریفات گمرکی واردات و حمل تا مقصد نهایی است.
  • مسئولیت فروشنده: فروشنده مسئول پرداخت کرایه حمل تا بندر مقصد تعیین شده، انجام تشریفات گمرکی صادرات و تهیه بیمه حمل و نقل (با حداقل پوشش) تا بندر مقصد است. نقطه انتقال ریسک مانند FOB و CFR است، اما فروشنده موظف به تهیه بیمه نیز می‌باشد.

• DAP (Delivered at Place – تحویل در محل):

  • مسئولیت واردکننده: خریدار مسئول انجام تشریفات گمرکی واردات، پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی در کشور مقصد، و تخلیه کالا در محل تعیین شده است.
  • مسئولیت فروشنده: فروشنده مسئول کلیه هزینه‌ها و ریسک‌های حمل کالا تا محل تعیین شده در کشور مقصد است (بدون احتساب هزینه‌های گمرکی واردات).

• DPU (Delivered at Place Unloaded – تحویل در محل تخلیه شده):

  • مسئولیت واردکننده: خریدار مسئول انجام تشریفات گمرکی واردات و پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی در کشور مقصد است.
  • مسئولیت فروشنده: فروشنده مسئول کلیه هزینه‌ها و ریسک‌های حمل کالا تا محل تعیین شده در کشور مقصد و همچنین مسئولیت تخلیه کالا در آن محل است (بدون احتساب هزینه‌های گمرکی واردات).

• DDP (Delivered Duty Paid – تحویل با پرداخت عوارض گمرکی):

  • مسئولیت واردکننده: حداقل مسئولیت بر عهده واردکننده است. تنها وظیفه خریدار، تحویل گرفتن کالا در محل تعیین شده در کشور مقصد است.
  • مسئولیت فروشنده: بیشترین مسئولیت بر عهده فروشنده است. فروشنده مسئول کلیه هزینه‌ها و ریسک‌های حمل کالا تا محل تعیین شده در کشور مقصد، انجام تشریفات گمرکی صادرات و واردات، و پرداخت کلیه حقوق ورودی، مالیات و عوارض گمرکی در کشور مقصد است.

اهمیت انتخاب صحیح اینکوترمز در واردات:

انتخاب اینکوترمز مناسب در قرارداد واردات از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا:

• شفافیت در مسئولیت‌ها: به وضوح مشخص می‌کند که کدام طرف مسئول چه بخشی از فرآیند حمل و نقل، بیمه و گمرک است و از ابهامات جلوگیری می‌کند.
• تعیین کننده هزینه‌ها: هر اینکوترمز سهم خریدار و فروشنده از هزینه‌های مختلف را مشخص می‌کند و به واردکننده در برآورد دقیق‌تر هزینه تمام شده کالا کمک می‌نماید.
• مدیریت ریسک: نقطه انتقال ریسک از فروشنده به خریدار را تعیین می‌کند و به واردکننده امکان می‌دهد تا ریسک‌های متحمل در طول مسیر را شناسایی و مدیریت کند (مثلاً با خرید بیمه مناسب).
• جلوگیری از اختلافات: با مشخص کردن دقیق وظایف و مسئولیت‌ها، احتمال بروز اختلافات و دعاوی حقوقی بین طرفین قرارداد کاهش می‌یابد.

نتیجه‌گیری:

اینکوترمزها ابزارهای استانداردی هستند که زبان مشترکی را در تجارت بین‌الملل فراهم می‌کنند. واردکنندگان ایرانی باید با مفاهیم و مسئولیت‌های تعریف شده در هر یک از اینکوترمزهای رایج آشنایی کامل داشته باشند و با توجه به نوع کالا، روش حمل و نقل، و توانمندی‌ها و ترجیحات خود، مناسب‌ترین اینکوترمز را در قراردادهای خرید خارجی انتخاب نمایند. این انتخاب هوشمندانه، گامی مهم در جهت مدیریت صحیح فرآیند واردات و کاهش ریسک‌های مرتبط خواهد بود. مشاوره با متخصصان بازرگانی و حمل و نقل در این زمینه قویاً توصیه می‌شود.